Tuyến trùng trên thanh long - P2

B/ TUYẾN TRÙNG GÂY HẠI THANH LONG

I. Tuyến trùng là gì?

Tuyến Trùng là Động vật không xương sống, thuộc ngành Giun tròn. Kích thước cơ thể Tuyến Trùng rất nhỏ, nhỏ hơn 1mm chỉ quan sát được dưới kính hiển vi. Lần đầu tiên giống Tuyến Trùng ký sinh thực vật được phát hiện và mô tả bởi Needham (1743) khi quan sát hạt lúa mì dưới kính hiển vi. Cho đến khi Berkeley (1855) tìm thấy Tuyến Trùng gây u rễ trên cây dưa leo và Tuyến Trùng gây bệnh trên củ cải đường được phát hiển bởi Schacht (1859). Lúc này, Tuyến Trùng bắt đầu nổi lên như một ngành khoa học quan trọng.

Hình 7. Tuyến Trùng ký sinh thực vật

Tuyến Trùng gây hại cây trồng có thể tấn công lên tất cả các bộ phận của cây như rễ, thân, lá, củ, hạt.

Tuyến trùng gây hại thực vật thuộc nhóm Herviphagous (plant)

– Tuyến Trùng ký sinh thực vật.

loài này có kim chích hút (stylet) - là vũ khí bí mật gây hại của loài Tuyến

Trùng ký sinh thực vật.

Đây là vũ khí lợi hại mà Tuyến Trùng dùng để chích hút chất dinh dưỡng

và nước từ rễ cây gây các vết thương hở tạo điều kiện thuận lợi cho các

nấm bệnh gây nhiễm.

II. Hình thái cơ bản của Tuyến Trùng

Cơ thể Tuyến Trùng chia làm 3 phần: phần đầu, phần thân và phần đuôi

Hình 9. Hình thái Tuyến Trùng

A. Tuyến Trùng ký sinh thực vật – Con cái

B. Tuyến Trùng ký sinh thực vật – Con đực

C. Thực quản

D. Cơ quan sinh dục cái (Âm hộ)

E. Cơ quan sinh dục đực (Gai giao phối)

III. Hình thức ký sinh

Tuyến Trùng ký sinh được tìm thấy bên trong đất trồng và trên tất cả các bộ phận của cây. Có 3 hình thức ký sinh

Nội ký sinh: được chia thành 2 nhóm di chuyển và bất động

- Nội ký sinh - di chuyển: những con Tuyến Trùng này di chuyển trong vỏ mô của rễ cây, trong khi di chuyển chúng ăn các tế bào cây, nhân lên và gây hoại tử. Một số loài như: Pratylenchus spp., Radopholus spp., Hirschmanniella spp.

- Nội ký sinh - bất động: giai đoạn ấu trùng tuổi 2 IJ2 xâm nhập rễ cây và ở yên một vị trí trong suốt chu kỳ sống, gây ra các nốt u sưng. Ví dụ như Heterodera spp.,
Meloidogyne spp.

Bán nội ký sinh: phần đầu của Tuyến Trùng chui vào trong và gắn chặt vào trong rễ, phần sau của Tuyến Trùng vẫn ở ngoài môi trường đất, điển hình như: Rotylenchulus reniformis và Tylenchulus semipenetrans.

Hình 12. Tuyến Trùng bán nội ký sinh – Rotylenchulus reniformis
(Photo courtesy of E.C. McGawley)

Ngoại ký sinh: nhóm Tuyến Trùng sống tự do trong đất và di chuyển xung quanh bề mặt rễ. Các loài như: Pratylenchus spp., Criconemoides spp.

Hình 13. Tuyến Trùng ngoại ký sinh – Belonolaimus longicaudatus.

(https://cisr.ucr.edu/sting_nematode.html)

IV. Vòng đời Tuyến Trùng

Giai đoạn trứng à ấu trùng tuổi 1 (IJ1 vẫn còn trong vỏ bọc của trứng)
Ấu trùng tuổi 2 (IJ2 bắt đầu phá vỡ vỏ bọc chui ra ngoài và thâm nhập vào cây ký chủ).
Sau khi xâm nhập vào rễ, Tuyến Trùng chích hút lấy chất dinh dưỡng từ các tế bào rễ, chúng sinh trưởng và phát triển thành ấu trùng tuổi 3, tuổi 4 và trưởng thành.

Vòng đời từ 20 đến 60 ngày tùy vào loài, điều kiện môi trường sống và cây ký chủ. Một con Tuyến Trùng cái có thể đẻ một hoặc cả ngàn trứng được chứa trong túi trứng. Tuyến Trùng tồn tại từ mùa này sang mùa khác chủ yếu là từ trứng trong đất. Sau khi trứng nở, giai đoạn IJ2 xâm nhập rễ, thường là ở đầu rễ, làm cho một số tế bào gốc rễ thối nhũn hoặc phình to ra nơi mà Tuyến Trùng ăn và phát triển.

Hình 14. Vòng đời Tuyến Trùng

V. Điều kiện sinh sống

Tuyến Trùng phát triển mạnh vào thời điểm giao mùa, đất có độ ẩm cao. Trong các loại đất cát thường tìm thấy khá nhiều Tuyến Trùng. Đặc biệt, trứng Tuyến Trùng nở nhanh trong điều kiện môi trường acid. Do đó, cần bổ sung duy trì hữu cơ cho đất, ổn định pH đất để hạn chế mật số Tuyến Trùng. Các điều kiện sống tối ưu khác nhau giữa các loài Tuyến Trùng, nhưng vòng đời thường tiến triển trong nhiệt độ đất từ 10°C đến 33°C. Tuyến Trùng và trứng chết khi nhiệt độ vượt quá 52°C trong 30 phút hoặc 54°C trong 5 phút. Vì thế xử lý đất trước khi trồng cũng là một phương pháp tốt làm giảm mật số Tuyến Trùng.

Một số tiêu bản Tuyến Trùng trong mẫu đất và rễ thanh long